انور خالندی
چکیده
چکیده: با تبدیل شدن بازرگانی در اقیانوس هند به شاخه ای از تجارت دریایی جهانی، ایران عصر صفوی هم به دلیل نزدیکی به خلیج فارس وارد این عرصه گردید. کمپانی های هند شرقی انگلیس و هلند در نیمه اول قرن هفدهم میلادی ...
بیشتر
چکیده: با تبدیل شدن بازرگانی در اقیانوس هند به شاخه ای از تجارت دریایی جهانی، ایران عصر صفوی هم به دلیل نزدیکی به خلیج فارس وارد این عرصه گردید. کمپانی های هند شرقی انگلیس و هلند در نیمه اول قرن هفدهم میلادی با هدف به دست گرفتن تجارت انحصاری شرق متولد و راهی سرزمین های شرقی از جمله ایران شدند. شاه عباس یکم، با عقد قرارداد و اعطای امتیازاتی آنان را وارد مدار اقتصادی و تجاری ایران کرد تا از رقابت تجاری میان آنها برای رونق و شکوفایی اقتصاد کشور استفاده کند. رقابت های این دو کمپانی برای به دست گرفتن تجارت انحصاری ایران پس از شاه عباس یکم نیز ادامه یافت.
مقاله حاضر در پی روشن ساختن عوامل مؤثر در رقابت کمپانی های هند شرقی انگلیس و هلند در دوره شاه صفی و شاه عباس دوم با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به منابع ایرانی و غیر ایرانی است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که لغو انحصار صادرات ابریشم توسط شاه صفی؛ قراردادهای تجاری دولت ایران با کمپانی ها؛ پول نقد ( نقدینگی)؛ جنگ های انگلستان و هلند در اروپا و خلیج فارس؛ صادرات و واردات این کمپانی ها، از عوامل مؤثر در رقابت تجاری کمپانی ها در دوره شاه صفی و شاه عباس دوم بودند. همچنین، کمپانی هند شرقی هلند به دلیل دارا بودن نقدینگی بیشتر، قدرت بالاتر دیپلماتیک در چانه زنی در مذاکرات با دربار صفوی و برتری کشتی های تجاری ـ نظامی، بر کمپانی انگلیسی از نظر تجاری برتری داشت.
